Lista Krzystka

1998 r. na zebraniu Komisji Historycznej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Wielkiej Brytanii, które odbywało się pod przewodnictwem gen. pil. Tadeusza Andersza, na propozycję płk. pil. Stanisława Wandzilaka postanowiono przygotować pełny wykaz personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Płk Wandzilak uzyskał wcześniej zapewnienie brytyjskiego Ministry of Defence Record Office (RAF) w Hayes na udostępnienie Stowarzyszeniu czterech ksiąg spisu imiennego polskiego personelu wszystkich stopni zapisanych w kolejności numerów ewidencyjnych RAF. W wyniku dalszej dyskusji propozycję płk. Wandzilaka przyjęto, a na osobę, która miała się podjąć przepisania na komputerze ponad 17.000 nazwisk wybrano Annę Krzystek. Udostępnione przez Brytyjczyków księgi były sporządzone odręcznie, różnym charakterem pisma, często trudnym do odczytania.

Praca Anny Krzystek trwała prawie cztery lata. Dopiero w 2002 r., po wielu próbach uporządkowania alfabetycznego i skreślenia powtarzających się nazwisk z tymi samymi datami urodzenia, zapisanymi jednak pod różnymi numerami ewidencyjnymi, można było ustalić możliwie dokładną liczbę polskich lotników służących podczas wojny w Wielkiej Brytanii. Liczba ta została zmniejszona z początkowych 17.600 do 16.868. Dzięki pomocy dyrektor polskiej sekcji MoD w Hayes, pani J. Hawran i zaangażowaniu podległego jej polskiego personelu Anna mogła wprowadzić do maszynopisu brakujące dane: stopień polski i angielski oraz specjalność poszczególnych lotników. Końcową pracę, za wiedzą Komisji Historycznej Stowarzyszenia, Tadeusz Krzystek wydrukował w formie wykazu imiennego personelu Polskich Sił Powietrznych. W 2003 r. kilka egzemplarzy przywiózł ze sobą do Warszawy na Światowy Zjazd Lotników Polskich, gdzie wykaz wzbudził wielkie zainteresowanie wśród uczestników Zjazdu. Wobec tego postanowił rozszerzyć dotychczasową jego wersję poprzez dodanie przy każdym nazwisku informacji o miejscu lub kraju osiedlenia się danego lotnika po 1947 r. oraz informacji o dacie zgonu i miejscu pochówku, jeżeli te były znane. Przy uzupełnianiu wykazu pomocną była kartoteka lotników polskich zachowana w biurze Stowarzyszenia w Londynie oraz wgląd do innych, już wcześniej publikowanych źródeł.

Będąc już na emeryturze, w zacisznym Penrhos w Północnej Walii, Tadeusz Krzystek z pasją poświęcił cały swój wolny czas na uzupełnienie Listy, nieraz do późnych godzin nocnych, szperając w książkach. Tutaj żyjąc w spokoju zakończył swą pracę p.t. „Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947. Łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF)”.

Chociaż w środowisku historyków i pasjonatów lotnictwa publikacja Anny i Tadeusza Krzystek znana jest pod nazwą „Lista Krzystka”, jest ona dziełem wielu osób. Nieoceniony wprost wkład w jej powstanie miały panie: Danuta Sławińska ze Stowarzyszenia Lotników Polskich w Wielkiej Brytanii oraz Małgorzata Goddard i Barbara Kroll z polskiej sekcji archiwum Ministry of Defence.

W chwili obecnej Lista zawiera informacje o 17.137 lotnikach (pierwotne zestawienie uzupełniono o żołnierzy, którzy służyli w strukturach PSP np. w Inspektoracie Lotnictwa, jednak formalnie nigdy nie zostali przyjęci do RAF oraz lotników, którzy w niedługim czasie po przyjęciu do PSP zostali przeniesieni np. do armii lądowej), 6.440 (37%) zdjęć. Miejsca urodzenia udało się ustalić dla 15.443 (90%). W zestawieniu uwzględniono również odznaczenia nadane rozkazami Inspektoratu Lotnictwa Polskiego w Londynie, takie jak: Order Wojenny Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Krzyż Zasługi, Medal Lotniczy, Odznakę Za Rany i Kontuzje oraz brytyjskie m.in. Distinguished Flying Cross, Distinguished Flying Medal. Brakujące informacje będą sukcesywnie uzupełniane, również z Państwa pomocą.

Lista ochotniczek, które służyły w Pomocniczej Lotniczej Służbie Kobiet (Women’s Auxiliary Air Force) jest obecnie integralną częścią zestawienia personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Zawiera kolejnych 1.311 nazwisk.

Wszystkie teksty publikowane na stronie, za wyjątkiem biografii Tadeusza Krzystka, pochodzą z ostatniego wydania „Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii w latach 1940-1947”.

Tadeusz Krzystek (1919-2013)

rodził się 10 kwietnia 1919 r. na Zaolziu w Lutyni Dolnej, wówczas zwanej Niemiecką. Swoją przygodę z lotnictwem rozpoczął zainspirowany osiągnięciami naszych lotników, kiedy to w organizowanych przez Aeroklub Polski w 1934 r. zawodach Challenge zwyciężyła załoga Jerzego Bajana. Dwa lata później ukończył swój pierwszy kurs szybowcowy w Goleszowie koło Cieszyna.   dalej…

Polskie Siły Powietrzne na Zachodzie

olskie Siły Powietrzne na Zachodzie formowały się z żołnierzy lotnictwa polskiego, którzy po klęsce wrześniowej, różnymi szlakami przez Rumunię, Węgry, Jugosławię, Grecję i Syrię przedarli się na Zachód do Francji. Tam, pod dowództwem Naczelnego Wodza gen. Władysława Sikorskiego, zorganizowano pokaźną liczbę około 9.000 lotników Polskich Sił Powietrznych. Gdy w maju 1940 r. Niemcy zaatakowali Francję, z pośród około tysiąca pilotów polskich we Francji, na skutek różnych trudności organizacyjnych, tylko 174 pilotów myśliwskich latało operacyjnie. Niemniej jednak osiągnęli oni 52 pewne zwycięstwa i 10 prawdopodobnych. Po upadku Francji około 6.200 lotników PSP zostało ewakuowanych do Wielkiej Brytanii, wcześniej jeszcze, bo pod koniec 1939 i na początku 1940 r. przeniesiono około 300 pilotów oraz około 2.000 personelu latającego i służby naziemnej. Z końcem 1940 r. stan PSP w Wielkiej Brytanii osiągnął liczbę ponad 8.000 członków personelu.   dalej…

• PSP w Wielkiej Brytanii po zakończeniu wojny

  P

  olskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii zostały rozwiązane w listopadzie 1946 r. Część personelu PSP wróciła do Kraju, pozostali zostali wcieleni do Polskiego Lotniczego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (Polish Air Force Resettlement Corps). Dowództwo PSP zostało przeorganizowane w Inspektorat Generalny PLKPR. Personel lotniczy skupiono w ośmiu stacjach lotniczych.   dalej…

• Pomocnicza Lotnicza Służba Kobiet (PLSK-WAAF)

  S

  łużba Polek w Pomocniczej Lotniczej Służbie Kobiet w czasie II wojny światowej była cennym wkładem do wysiłku wojennego Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii. PLSK stanowiła ponad 13 procent personelu naziemnego PSP. Organizacyjnie była częścią Women’s Auxiliary Air Force (WAAF), a polskie ochotniczki były potocznie zwane polskimi WAAF-kami.   dalej…

• Młodociani lotnicy

  N

  a początku 1943 r. Dowództwo Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii otrzymało wiadomość, że na Środkowy Wschód z korpusem gen. Andersa przybyło około 1.500 chłopców w wieku 15 lat (faktycznie 12 do 16 lat). Wielu z nich było sierotami, które straciły rodziców w Sowieckiej Rosji na zsyłce lub w łagrach. Gen. Stanisław Karpiński przedstawił Szefowi Sztabu, gen. Sosnkowskiemu, projekt zorganizowania lotniczej technicznej szkoły dla małoletnich, która byłaby zalążkiem takich szkół po powrocie do wolnej Polski. Naczelny Wódz dał zgodę i polecił czynić starania u władz brytyjskich.   dalej…

• Podziękowania

  P

  odziękowania autorów, Tadeusza i Anny Krzystek, które zostały przez nich zamieszczone w ostatnim, trzecim wydaniu „Personelu Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii”:

  Lucynie Artymiuk za pomoc w wyszukiwaniu nazwisk lotników, po których po 1947 roku ślad zaginął; Halinie Bożek z d. Krzystek za pomoc w uzupełnianiu listy personelu PSP; Tadeuszowi Chwałczykowi za uzupełnienia przesłane do II wydania z 2007 r.; Zenonowi Dudkowi za uzupełnienia i cenne uwagi w odniesieniu do kawalerów Krzyża Virtuti Militari; Tadeuszowi A. Dziewulskiemu (1924-2007) za pomoc w redagowaniu wstępu historycznego do I wydania; Robertowi Gretzyngierowi za jego fachową pomoc przy pierwszym wydaniu; Piotrowi Hodyrze za uzupełnienia dotyczące lotników 301 Dywizjonu Bombowego; Zbigniewowi Kumosiowi za pomoc okazaną przy II wydaniu Personelu; Jackowi Kutznerowi za przesłane poprawek i uzupełnień do I wydania; Andrzejowi Lewandowskiemu za poprawki do III wydania z 2012 r.; Wojtkowi Matusiakowi za uwagi i poprawki do I wydania z 2002 r.; Jerzemu Pawlakowi za dodatkowe dane dotyczące absolwentów Szkoły Orląt w latach 1925-1939; Danucie Sławińskiej za okazaną pomoc i cierpliwość w przekazywaniu wielu uzupełnień zachowanych w kartotekach kancelarii Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie; Józefowi Zielińskiemu za fachowe uwagi i pomoc przy wydaniu książki w wersji z 2007 r.; Wojciechowi Zmyślonemu za umieszczenie na stronie internetowej apelu dotyczącego osób, które w wykazie PSP mają adnotację „brak dalszych informacji”.

  P

  pragnę podziękować: Chrisowi Kropinskiemu za pomoc okazaną przy realizacji projektu, Wiesławowi Grudniakowi, Grzegorzowi Korczowi, Izabeli Półtorzeckiej, Grzegorzowi Sojdzie, Jean Sztul-Belda oraz wszystkim tym, którzy cały czas nadsyłają swoje uwagi i uaktualnienia do Listy Krzystka. Piotr Hodyra.