Młodociani lotnicy
Historia lotniczych Szkół dla Małoletnich w Halton, Cranwell i Heliopolis
a początku 1943 r. Dowództwo Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii otrzymało wiadomość, że na Środkowy Wschód z korpusem gen. Andersa przybyło około 1.500 chłopców w wieku 15 lat (faktycznie 12 do 16 lat). Wielu z nich było sierotami, które straciły rodziców w Sowieckiej Rosji na zsyłce lub w łagrach. Gen. Stanisław Karpiński przedstawił Szefowi Sztabu, gen. Sosnkowskiemu, projekt zorganizowania lotniczej technicznej szkoły dla małoletnich, która byłaby zalążkiem takich szkół po powrocie do wolnej Polski. Naczelny Wódz dał zgodę i polecił robić starania u władz brytyjskich.
Projekt otwarcia szkół został przyjęty przychylnie i Air Ministry (Ministerstwo Lotnictwa) zaproponowało otwarcie polskich szkół w Heliopolis ( w Kairze w Egipcie) dla 200 junaków i w Anglii w RAF stacji Halton dla 300 junaków, z tym, że po wstępnym przeszkoleniu 100 junaków zostanie przeniesionych do RAF stacji Cranwell. Na wiosnę w 1943 roku na Środkowym Wschodzie sformowana została komisja, której zadaniem było przeegzaminowanie i lekarskie zbadanie kandydatów do tych szkół. Kandydatami byli ochotnicy z wszystkich szkół junackich na Środkowym Wschodzie. Ustalono, że do dalszych szkól junackich będą zaliczeni junacy w wieku od 13 do 18 lat. Powyżej lat 18 zostali przydzieleni do służby w Polskich Siłach Powietrznych w Wielkiej Brytanii. Około 200 wybranych kandydatów zgrupowano w Heliopolis w gimnazjum Nr 1. Około 250 wybranych kandydatów przetransportowano drogą morską przez Madagaskar, Capetown do Liverpoolu do Gimnazjum Nr 2 w Wielkiej Brytanii. Rok 1943 był jeszcze okresem, kiedy niemieckie łodzie podwodne grasowały po wszystkich morzach, ale transport małoletnich szczęśliwie dopłynął do Anglii. Nie zawsze tak jednak było. Statek „Empress of Kanada” transportujący ochotników i ochotniczki do Polskich Sił Powietrznych płynący przez Durban, 13 marca 1942 roku został storpedowany przez włoską łódź podwodną. Większość pasażerów uratował brytyjski kontrtorpedowiec za wyjątkiem około 300 jeńców włoskich na najniższym pokładzie. Co za ironia losu! Ocalonych przewieziono przez Freetown w Sierra Leone, do Anglii.
Lotnicza Szkoła Techniczna dla Małoletnich w Heliopolis (Egipt). Gimnazjum Nr 1
roku 1942, w czasie trudnego okresu dla uchodźców ewakuowanych ze Związku Sowieckiego na Środkowy Wschód, gen. Anders otoczył specjalną opieką młodzież obojga płci tworząc liczne oddziały junackie, celem kształcenia i wychowania zbiedzonych dzieci. I tak obok szkół ogólno-kształcących i zawodowych na terenie ówczesnej Palestyny i Egiptu zgrupowano w Heliopolis (dzielnicy Kairu) prawie 200 junaków z różnych oddziałów dając początek junackiej szkole mechaniczno lotniczej, przekształconej pod koniec 1943 roku w gimnazjum techniczne w Heliopolis. W dniu 17 listopada 1943 r. nadany został statut „Lotniczej Szkoły Technicznej dla Małoletnich Gimnazjum Nr 1 w Heliopolis”. Komendantem szkoły został mianowany major inż. Stanisław Olszewski mający do pomocy około 50 oficerów i podoficerów personelu technicznego i administracyjnego. W roku 1944 szkoła przechodzi w pełni pod dowództwo Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii.
Zadaniem szkoły było przygotowanie nowych kadr personelu technicznego, jak również przygotowanie do egzaminów maturalnych według polskiego systemu nauczania. Z drugiej strony szkoła miała na celu przygotowanie do egzaminów techniczno-praktycznych w ramach lotnictwa, najpierw na tzw. „Flight-Mechanic, a w okresie późniejszym na „Fitter I” i „Fitter II” dzieląc się na trzy zasadnicze grupy: konstrukcji i obsługi silników, płatowców oraz instrumentów pokładowych. Dalszy program miał prowadzić do kursów na oficerów technicznych w Gosford. Wykłady odbywały się w języku polskim. Niemal 200 młodocianych zdobywało wiedzę tak ogólną jak i techniczną. Niestety zakończenie działań wojennych dał kres dalszemu kształceniu. Szkoła zostaje ewakuowana do Wielkiej Brytanii i po przyjeździe w 1946 roku przestała istnieć jako całość. Powstaje Polski Korpus Przysposobienia i Rozmieszczenia (PKPR) w ramach, którego byli uczniowie rozsiani zostali po angielskich jednostkach lotniczych po całej Anglii. Jedni trafili do oddziałów naprawczych „Maintenance Units”, natomiast inni do jednostek latających jako mechanicy. Po przejściu do życia cywilnego większa część osiedliła się w Wielkiej Brytanii. Część emigrowała głównie do Argentyny, Kanady oraz Stanów Zjednoczonych, a znikomy procent powrócił do Kraju. W roku 1977 r. powstało Koło Szkoły Lotniczej Heliopolis, zrzeszające byłych wychowanków szkoły. Koło współpracuje z bratnimi organizacjami, bierze czynny udział w pracach Rady Szkół Junackich i Wojskowych oraz organizuje okresowe zjazdy wychowawców i wychowanków szkoły. Wszyscy członkowie Koła są równocześnie członkami SLP.
Lotnicza Szkoła Techniczna dla Małoletnich na Stacjach RAF’u w Halton i w Cranwell – Gimnazjum Nr 2
dniu 12 sierpnia 1943 roku 246 młodocianych wylądowało w Liverpool i już 13 sierpnia znalazło się na stacji RAF w Halton. Halton i Cranwell stanowiły Lotniczą Szkołę Techniczną dla Małoletnich Gimnazjum Nr 2. Komendantem szkoły w Halton był major pil. Henryk Wirszyłło, a dyrektorami wyszkolenia byli major dr Stanisław Sosin oraz kapitan inż. Michał Stopa. Komendantami szkoły w Cranwell byli porucznik inż. Mieczysław Wielobób a po nim kapitan inż. Kazimierz Gierżod. Personel nauczycielski techniczny i administracyjny Gimnazjum Nr 2 liczył około 60 oficerów i podoficerów.
Początkowo praca szkoły skoncentrowana była na zdobywaniu wiedzy ogólnej w celu doprowadzenia młodocianych do wymaganego poziomu. W dniu 4 stycznia 1944 r. 100 młodocianych odkomenderowano do RAF stacji Cranwell na wydział komunikacyjno-radarowy. W tym samym czasie szeregi w RAF stacji Halton zostały wzmocnione nową grupą w liczbie 39, która przybyła z polskich obozów cywilnych w Afryce. W Halton był podział na pięć zawodów: przyrządy pokładowe, elektrotechnika, rusznikarstwo, silniki i płatowce. Tak w Halton jak i w Cranwell polskie eskadry małoletnich wchodziły w skład o wiele liczniejszych grup brytyjskich małoletnich Królewskiego Lotnictwa. Dzięki gościnności rodzin brytyjskich wszyscy uczniowie w Halton i Cranwell przynajmniej dwa razy do roku spędzali krótkie urlopy w ich domach. Urlopy te w znacznym stopniu przyczyniły się do poprawy języka angielskiego, co było bardzo ważne, bo chociaż wykłady odbywały się w języku polskim, to pod koniec kursu wykłady oraz ostateczne egzaminy odbywały się w języku angielskim.
W dniu 17 marca 1947 r. cały personel szkoły musiał podpisać kontrakt na dwa lata, przechodząc do Polskiego Lotniczego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia (PLKPR), z takim samym uposażeniem, jakie miał w służbie czynnej, z prawem opuszczenia szkoły w celu poszukiwania pracy. Na miejsce instruktorów polskich, którzy odeszli, przydzielono instruktorów angielskich. W Halton grupa licząca 136 uczniów zdawała końcowe egzaminy w lipcu 1947 r., a druga grupa w marcu 1948 r. Lotnicza Szkoła Techniczna dla Małoletnich w Halton została rozwiązana 11 marca 1948 r. W Cranwell uczniowie byli podzieleni na trzy grupy: pierwsza ukończyła szkolenie we wrześniu 1947 r., druga w listopadzie 1947 r., a trzecia w lipcu 1948 r. Uczniowie w Halton i w Cranwell którzy ukończyli szkołę z wynikiem pomyślnym otrzymali świadectwo mechanika zatwierdzone przez Central Trade Test Board oraz świadectwo ukończenia gimnazjum od polskiego Ministerstwa Oświaty. Po ukończeniu szkoły około 35% stanu eskadr w Cranwell i około 50% w Halton podpisało kontrakt na pięcioletnią służbę zawodową w Royal Air Force. Pozostali uczniowie albo osiedlili się w Wielkiej Brytanii albo wyemigrowali do różnych krajów świata. Znikoma ilość powróciła do Kraju. W roku 1977 powstało „Koło Lotniczej Szkoły Technicznej dla Małoletnich (Halton – Cranwell)” zrzeszające byłych wychowanków szkoły. Koło bierze udział w pracach Rady Szkół Junackich i Wojskowych, współpracuje z bratnimi organizacjami oraz organizuje okresowe zjazdy wychowanków.